یوزپلنگ آسیایی یا یوزپلنگ ایرانی (نام علمی: Acinonyx jubatus venaticus) یک زیرگونهٔ به‌شدّت در معرض خطر انقراض از یوزپلنگ است که اکنون تنها چند ده قلاده از آن در ایران یافت می‌شود.
این جانور در مناطق بیابانی در سطح منطقه زندگی می‌کرد و سال‌هاست که نسل آن در معرض نابودی کلی قرار دارد. نتایج جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد که بین ۷۰ تا ۱۰۰ یوز پلنگ در مناطق حاشیه کویر مرکزی از جمله خارتوران، نایبندان، دره‌انجیر و میاندشت وجود داشته باشد. این تخمین نتیجه نقشه‌برداری زمینی است که توسط بیش از ۱۲۰۰۰ دوربین دید در شب که در مکانهای مختلف کار گذاشته شده بود.۱
ایران از دهه ۱۹۷۰ به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ‌های آسیایی (ایرانی) شناخته شده است. یوزپلنگ ایرانی تنها نژاد این جانور است که یال دارد
زیستگاه
توله‌های یوز در سال ۱۸۹۷ در هند همراه با یک سگ
در حدود ۲۰۰۰ سال پیش یوزها در اکثر نقاط آسیا حضور داشتند اما الان منحصر به نواحی دور افتاده‌ای در بیابانهای ایران شده‌اند. یوزها در سرزمینهای باز و علفزارها، دشتهای کوچک، مناطق نیمه بیابانی و سایر مناطقی که می‌توان در آن شکار یافت زندگی می‌کنند. یوزپلنگها را در ایران می‌توان در مناطق کویری پیدا کرد که شامل قسمتهایی از استان‌های سمنان، یزد، خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، کرمان و تهران می‌شود. همچنین در خرداد ماه سال ۱۳۹۱ در منطقه حفاظت شده درونه شهرستان بردسکن یک قلاده یوزپلنگ آسیایی مشاهده و تصویربرداری شد.۳۴
زیستگاههای یوز در ایران به علت پیشروی بیابانها و تبدیل شدن بخشی از زمینهای زیستگاه به زمینهای کشاورزی و مسکونی شدن بخشی دیگر و همچنین از بین رفتن مراتع توسط دامهای اهلی و در نتیجه کاهش تعداد آهو و گوزن که از منابع غذایی یوزها هستند کاهش یافته‌است.
یوز ماده مانند یوز نر محدوده خاصی را تصرف نمی‌کند و این به آن علت است که ماده‌ها در میان زیستگاههای مختلف در حرکت می‌باشند و این اهمیت حفظ زیستگاهها را گوشزد می‌کند. در ایران یوزها پیشتر در کویرها بودند اما به خاطر اینکه در بیابان توسط شکارچیان بسیار راحت شکار می‌شدند به مناطق مرتفع تر و نیمه کوهستانی پناه بردند و اکنون بیشتر در این نواحی و درهای خشک میان کوهها دیده می‌شوند.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل متحد بعضی از این زیستگاهها را تحت نظارت قرار داده‌است. به این ترتیب دوربین‌های تله‌ای نصب شد که به حرکت این حیوانات حساسند و با مشاهده آنها عکس می‌اندازند.
نام
یوز کلمه‌ای‌ست زبان فارسی که از دیرباز در اشاره به این حیوان به‌کار می‌رفته‌است. یوز از بن مضارع یوزیدن به معنای جستن آمده‌است و به‌جهت شباهت ظاهری این حیوان با پلنگ امروزه بیشتر با نام یوزپلنگ شناخته می‌شود.
چیتا واژه‌ای‌ست هندی که از واژه سانسکریت چیتراکا به معنی «خال‌خالی» وارد انگلیسی شده و گاهی در فارسی نیز به‌کار می‌رود.
در زبانهای دیگر نامهای گوناگونی برای این حیوان به‌کار رفته‌است. در زبان عربی یوز را «فهد» می‌نامند درحالیکه در افغانستان به آن «تازی پرنگ» (فارسی دری) و «تازی پلنگ» (پشتو) گفته می‌شود. در پاکستان نیز در زبان براهوئی به آن «یوز» گفته می‌شود. در زبان سواحیلی نیز که در شرق آفریقا رایج است نام «دوما» را برای این جانور بکار می‌برند.۵
شکل ظاهری
یوزپلنگ سریعترین حیوان روی خشکی است و سرعتش می‌تواند به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت برسد اما تا چند صد متری بیشتر نمی‌تواند با این سرعت بدود. پوستی نخودی رنگ و با خالهای سیاه و گرد و کوچک دارد، و موهایش زبر و کوتاه‌است. این حیوان اندامی کشیده دارد و اندازه بدن یک یوز بالغ ۱۱۲ تا ۱۳۵ سانتیمتر با دمی به اندازه ۶۶ تا ۸۴ سانتیمتر است و وزنش می‌تواند از ۳۴ تا ۵۴ کیلوگرم باشد. کلاً نرها بزرگتر از ماده‌ها هستند. خطی به نام خط اشک از گوشه چشم این حیوان تا گوشه لبش امتداد یافته‌است که این خط در نوع ایرانی ضخیم‌تر از نوع آفریقایی است. همچنین جمجمه‌ای کشیده داشته که در شکارهایش کمکش می‌کند.
تغذیه
یوزها شکارچی تخصصی غزالها هستند. در ایران بیشتر شکارشان آهو و جبیر و قوچ و میش، بز و کل و حتی خیلی وقتها خرگوش و دیگران حیوانات از قبیل حتی روباهها و شغال را شکار می‌کنند کلاً هر حیوانی را در بیابان بیابند می‌توانند شکار کنند. دیده شده که یوز پلنگ بز و گوسفند را نیز شکار کرده‌است اما به ندرت پیش می‌آید که به حیوانات اهلی حمله کند و معروف نیست که به انسانها نیز حمله کرده باشد. یوز پلنگها در ایران به فلات مرکزی محدود شده‌اند. مهمترین علتی که باعث کاهش شکارهای اصلی این حیوان از قبیل قوچ و میش شده از بین رفتن چراگاهها به علت چرا بیش از اندازه حیوانات اهلی می‌باشد. همچنین از دیگر علل تهدید کننده جمعیت این حیوان در ایان استخراج معادن در زیستگاههای این جانور است.
روش شکار کردن یوزها به این صورت است که ابتدا با احتیاط به طعمه نزدیک می‌شوند و یک فاصله ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری را با آن حفظ می‌کنند٬و پشت ناهمواری‌های زمین ٬بوته‌ها یا دیگر پوششها خود را پنهان می‌کنند و ناگهان حمله می‌کنند. سرعت یوز در مسافت کوتاه بسیار قابل توجه‌است و از هر شکار یا حتی حیوان شکارچی سیعتر است. حتی یوز از یک سگ شکاری و یک کانگورو بسیار سریعتر است. اما این سرعت را نمی‌تواند در مسافت طولانی حفظ کند. یک سگ شکاری نمی‌تواند از یک گوزن هندی سبقت بگیرد اما ژنرال مک آلیستر دیده‌است که یک یوز یک گوزن نر سیاه را در حالی که از فاصله ۳۶۰ متری به سمتش دویده شکار کرده‌است.
یوز ایرانی یک گوزن را شکار کرده نقاشی از جیمز فوربس در هند ۱۸۱۲
اما در ایران چون یوزها طعمه‌هایشان بیشتر در مناطق نیمه کوهستانی زندگی می‌کنند دیگر به این صورت شکار نمی‌کنند بلکه در آبشخورها کمین کرده تا از غفلت طعمه استفاده کنند. در ایران به علاوه حیوانات بومی که شکار یوز می‌شوند دیده شده در شمال کشور حتی از گیاهان مانند انجیر وحشی نیز تغذیه کرده‌اند.
سیر تاریخ تکامل
شکارگاه اکبر شاه در هند ۱۶۰۲ گفته می‌شد وی در یک زمان ۱۰۰۰ یوز داشته که از آنها برای شکار استفاده می‌کرده
یوزپلنگ زمانی در عربستان و هند و تمام ایران و مرکز آسیا و افغانستان و پاکستان محدود بود و در ایران و شبه قاره هند که بسیار زیاد بود. یوزپلنگها تنها گربه سانانی هستند که می‌توانند اهلی شده و برای شکار آموزش بینند. گفته شده امپراتور مغول هندوستان ٬اکبر شاه، حدود ۱۰۰۰ قلاده یوزپلنگ در یک زمان داشته‌است. چیزی که در بسیاری از نقاشی‌ها و مینیاتورهای ایرانی و هندی نشان داده شده‌است، محدوده‌هایی برای نگهداری یوز پلنگ در تعداد زیاد است. نگهداری این حیوان بسیار پیچیده‌است: به طور مثال میزان باروری این حیوان در اسارت بسیار پایین است و نرخ مرگ و میر در میان توله‌های این حیوان به علل ژنتیکی بسیار زیاد است و همچنین این حقیقت که ماده در این حیوان انتخاب کننده جفت است و نمی‌توان دو یوز نر و ماده را در کنار هم گذاشت تا خودشان جفت شوند چون ممکن است با هم جفت گیری نکنند و ماده، نر را نپسندد؛ و این عوامل باعث شده میزان تولید مثل این حیوان در اسارت بسیار پایین باشد. دانشمندان به یک حقیقتی درباره یوزها پی برده‌اند و آن این است که بدن تمام یوزها از یک سیستم ایمنی کاملاً مشابه بهره می‌برد و در واقع یک بیماری کشنده می‌تواند همه یوزها را به طور مشابه از پای در آورد و هیچ یوزی ار آن جان سالم به در نبرد؛ و این مشابهت در زنهای ایمنی بدن به خاطر پیوند خوردن یوزها در ۱۲۰۰۰ سال پیش است که باعث شباهت ژنی آنها به همدیگر گردیده‌است. در واقع بوجود آمدن یک نمونه قوی در آینده غیرقابل پیش بینی است.
در گذشته، زیستگاه یوز پراکندگی وسیعی از شبه جزیره عربستان تا هندوستان و ترکمنستان داشته‌است. اما در قرن اخیر بر اساس اطلاعات موجود نسل یوز آسیایی جز در ایران در سایر کشورها منقرض شده‌است: عراق ۱۹۲۹، کویت ۱۹۴۲، هند ۱۹۴۷، قزاقستان ۱۹۷۰، پاکستان ۱۹۷۲، ترکمنستان ۱۹۷۳، عربستان ۱۹۷۳، عمان ۱۹۷۷.۶
در ابتدای قرن ۲۰ یوز در بسیاری از نواحی در آستانه انقراض قرار داشت و آخرین ادله عینی از یوز در هندوستان مربوط به سه عکس است که در سال ۱۹۴۷ گرفته شده‌است. در سال ۱۹۹۰ به نظر می‌رسد که یوز تنها در ایران باقی‌مانده باشد. در سال ۱۹۷۰ برآورد شده بود که ۲۰۰ یوزپلنگ در ایران وجود دارند. اما اخیراً زیست‌شناس ایرانی هرمز اسدی تخمین زده‌است که تعداد یوزها در ایران بین ۵۰ تا ۶۰ قلاده باشد و از این تعداد نیز بیشترشان در بیابانهای مرکزی ایران و بقیه در نواحی خشک بین مرز ایران و پاکستان هستند. در مناطقی که یوزها زندگی می‌کنند محلی‌ها گفته‌اند که بیش از ۱۵ سال است که آنها را ندیده‌اند.
نگهداری
بعد از انقلاب حفظ حیات وحش در ایران اهمیت خود را از دست داد و یوزپلنگها همراه غزالها شکار می‌شدند و در نتیجه تعدادشان به سرعت رو به افول نهاد؛ و در نتیجه اقدامات بعد از انقلاب در ایران اکنون این جانور در لیست جانوران در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌است. بعضی بررسی‌های آقای اسدی در سال ۱۹۹۷ نشان داده‌است اگر می‌خواهیم نسل یوز در ایران هم منقرض نشود باید یک اقدام عاجل در مورد افزایش جمعیت غزالها و حفظ زیستگاه آنها انجام دهیم.
دشمن طبیعی یوز، سگ گله و پلنگ است. برخلاف تصور اکثر مردم، یوزها حیوانات آرامی هستند و هرگز به دامهای اهلی حمله نمی‌کنند. ورود دام به زیستگاه یوز از تهدیدات اصلی زندگی یوزپلنگ است، علاوه بر اینکه سگ گله ممکن است به یوز حمله کند، چوپانان هم به محض رویارویی با این حیوان با تصویر احتمال حمله یوز به دام‌ها، حیوان را با تیر یا سنگ می‌زنند.
از سوی دیگر، با توجه به اینکه وجود آب در زیستگاه اصلی یوز که دشتهای باز و تپه ماهورهای واقع در مناطق استپی و بیابانی است، یک موهبت محسوب می‌شود، دام و بخصوص شتر وقتی سر آبشخور یا چشمه می‌آیند، آن را اشغال می‌کنند و دیگر نه یوز و نه طعمه‌هایش به آنجا نمی‌روند. در نتیجه طعمه‌های یوز مهاجرت می‌کنند یا می‌میرند و به دنبال آن زندگی یوز هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
گفتنی است که غذای اصلی این حیوان را آهو، جبیر، قوچ و میش، کل و بز و خرگوش تشکیل می‌دهد که امروزه به دلیل شکار بی‌رویه شکارچیان غیرمجاز مجهز به خودروها و موتورسیکلت‌های قدرتمند صحرایی، جمعیت آنها نیز به شدت در حال کاهش است.
تهدیدات
تعغیرات زمینی تأثیرگذارترین عامل در اکوسیستم یوزپلنگ می‌باشد. آزار اذیت از طرف انسان، کاهش زیستگاهها و پراکنده شدن زیستگاهها، گسترش بیابانها و شکار منابع غذایی یوزپلنگها مثل غزالها و مخصوصاً شکار حیوانات برای سرگرمی یا برای تجارت از علل کاهش نسل این حیوان بوده‌است. بر طبق گزارش سازمان محیط زیست کشور این کاهش مخصوصاً در بین سالهای ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱ بوده‌است.
اکنون یوزپلنگها در تعداد بسیار کم و در نواحی پراکنه زیست می‌کنند و این غلظت کم جمعیتی به خاطر کاهش جمعیت قوچ و آهو به علت از بین رفتن مراتع و همزمان با آن آزار و ادیت یوزها از سوی انسان می‌باشد.
از جمله دیگر عوامل تهدید کننده زیستگاه یوزپلنگها در ایران، احداث جاده از وسط منطقه حفاظت شده کوه بافق است که به رغم تلاش‌ها هنوز این پروژه متوقف نشده است.۷
زغال سنگ، مواد مخدر و یوز پلنگ: زغال سنگ، آهن و مس سه فلزی هستند که در سه استان در ایران و میان زیستگاههای یوز پلنگ یافت شده‌اند. تخمین زده می‌شود در دو منطقه زغال سنگ بافق و آهن نایبند بیشتر جمعیت یوزپلنگها بیرون از منطقه حفاظت شده باشند. خود استخراج معدن تهدیدی برای یوزها نیست. بلکه خطر اصلی به خاطر احداث جاده برای این معدن و رفت‌وآمد انسان در این جاده باعث نزدیکی بین انسان و یوز می‌شود و دسترسی انسانها را به یوز در مخصوصاً بیرون از مناطق حفاظت شده افزایش می‌دهد. در مرز ایران و افغانستان و پاکستان هنوز گذرگاههایی وجود دارد که تبهکاران مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر از آن طریق مواد مخدر را در مرکز و غرب ایران پخش می‌کنند٬آنها باید باید برای این کار از میان زیستگاههای یوز گذر کنند و یوزها مخصوصاً در بیون از مناطق حفاظت شده تلفات بسیاری می‌دهند. سه کشور ایران ٬افغانستان و پاکستان نمی‌توانند کاری اساسی ترتیب دهند. این اطلاعات بر طبق تحقیقات آقای اسدی در سال ۱۹۹۷ بوده‌است اما اکنون اطلاعات موثقی در دسترس نیست.
تلاش برای حفظ یوزپلنگ آسیایی
پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل و سازمان حفاظت ازمحیط زیست در سال ۲۰۰۱ شروع به کار کرد. برای کار مطالعاتی و حفاظتی، ۵ منطقه انتخاب شد که گمان می‌رفت ۸۰ درصد یوزهای ایران در آن مناطق پراکنده‌اند. پارک ملی توران، پارک ملی کویر در استان سمنان، منطقه حفاظت شده بافق و پناهگاه‌های حیات‌وحش دره انجیر و نایبندان در استان یزد.
به مردم محلی آموزش داده شده است با توجه به کمبود شکار برای یوزپلنگ اگر احیاناً یوزی به آغل گوسفندان آنها حمله کرد، آنها اجازه بدهند یوز شکارش را انجام دهد و هیچ مقاومتی نکنند، یوزپلنگ مثل گرگ نیست که همه گوسفندان آنها را خفه کند و از بین ببرد؛ یوز تنها یک بره یا گوسفند را شکار می‌کند.۸
بیمه
برای نخستین بار در جهاننیازمند منبع، محیط‌بانان و پرسنل زیستگاههای یوزپلنگ و خود یوزپلنگ آسیایی زیر پوشش بیمه تکمیلی برده شد که از اسفند ۱۳۹۲ بمدت پنج سال و بصورت رایگان انجام می‌شود. اگر یوز به هر دلیلی در منطقه تلف شود به میزان ۵۰ میلیون تومان برای هر قلاده یوز هزینه همان زیستگاه خواهد شد و در سال تا ۵ قلاده این موضوع اجرا خواهد شد. اگر یوز آسیبی به دام دامداران وارد کند نیز بیمه موظف خواهد بود زیان دامدار را بپردازد.۹
نصب گردنبند ردیاب برروی یوز
ژانویه سال ۲۰۰۷، پروژه رادیوتله متری و نصب گردنبندهای ردیاب روی یوزآسیایی برای نخستین بار به صورت عملی آغاز شد. طرف ایرانی این پروژه سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر برنامه توسعه سازمان ملل (یو ان دی پی) در ایران و پروژه حفاظت از یوز آسیایی و طرف خارجی آن هم انجمن حفاظت از حیات وحش آمریکا (دبلیو سی اس) است. گردنبند ردیاب (جی. پی. اس کولار) شامل یک فرستنده و گیرنده رادیویی و قطعه‌ای برای تنظیم زمان بازشدن قلاده است. هدف از نصب این ردیاب بدست آوردن اطلاعاتی در مورد زیستگاه، توقف گاه، مسیرهای رفت‌وآمد و مهاجرت یوز است. این گردنبندها، آنتن زمینی دیگری دارد که اگر از یک فاصله‌ای به گونه نزدیک تر شویم، بدون دسترسی مستقیم به گردنبند، اطلاعات توسط امواج (یو. اچ. اف) به دستگاهی زمینی منتقل می‌شود و از کل این اطلاعات، می‌توان به رفتارشناسی این حیوان پی برد. وزن این گردنبدها ۲۸۰ گرم است. محدودیت زمانی این گردنبند باتری آن است که جی پی اس آن تا دوسال می‌تواند فعال بماند. گردنبندها طوری تنظیم می‌شوند که بعد از گذشت ۱۸ ماه، خودبه‌خود باز می‌شوند و از روی سیگنال‌هایی که می‌فرستد، جای آنها شناسایی می‌شود. برای گرفتن یوز در محل گذر آنها، تله‌هایی گذشته می‌شود که مجهز به فرستنده سیگنال هستند. به محض اینکه حیوان در این تله‌ها می‌افتد، تیم به محل مورد نظر رفته و دامپزشک تیم اقدام به بیهوش کردن یوز می‌کند. نمونه برداری از خون و بافت حیوان، نصب گردنبند و جاگذاری میکروچیپی در پشت گردن یوز از اقدامات بعدی است. بعد از آن از دارویی برای به هوش آوردن حیوان استفاده می‌شود تا حیوان، بیهوش در طبیعت نماند و خطراتی تهدیدش نکند.
کتاب‌های درسی
با توجه به وجود زیستگاه یوزپلنگ ایرانی در مناطق حفاظت شده استان‌های یزد، سمنان، اصفهان، کرمان، خراسان‌های شمالی، جنوبی و رضوی در کتاب استان‌شناسی پایه دبیرستان این استان‌ها خصوصیات زیستگاهی، جانوری و نحوه زندگی یوز ایرانی تبیین شده است که از مهر ماه سال ۱۳۹۳ در این کتاب‌ها شاهد آن خواهیم بود. همچنین اصلاح و بازنگری کتاب‌های درسی علوم تجربی، مطالعات اجتماعی و جغرافیا از نقطه نظر محیط زیستی در دستور کار وزارت آموزش و پرورش ایران قرار گرفت.۱۰
حمایت تیم ملی فوتبال
Kit left arm iran14h.pngTeam coloursKit body iran15h.pngTeam coloursKit right arm iran14h.pngTeam coloursKit shorts iran14h.pngTeam coloursKit socks long iran1415h.pngTeam colours
نقش یوزپلنگ ایرانی بر لباس تیم ملی فوتبال ایران در جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵
پس از تأیید طرح یوزپلنگ بر روی لباس تیم ملی فوتبال ایران، این طرح بر روی لباس تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ برزیل و جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵ به عنوان نماد کشور ایران نقش بست.۱۱
این ایده برای نخستین بار از سوی آرش نورآقایی مطرح شد و توسط محمد درویش و سایر دوستداران یوزپلنگ ایرانی گسترش پیدا کرد.۱۲
جریمه شکار
در ۳ خرداد ۱۳۹۴ بهای شکار و صید یوزپلنگ آسیایی از ۲۰ میلیون تومان به ۱۰۰ میلیون تومان افزایش یافت.۱۳
آمار موجود از یوز آسیایی
با اینکه آمار یوز آسیایی را در ایران گاهی بین ۵۰ تا ۶۰ قلاده و در کل، کمتر از ۱۰۰ قلاده عنوان کرده‌اند، این اعداد را «حدس کارشناسی» می‌دانند. چرا که یوزپلنگ حیوانی به شدت مخفی کار و فراری از انسان است، به راحتی خود را در طبیعت استتار می‌کند و گستره زیستگاهش بسیار وسیع است. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا آمارگیری از این گونه کاری بسیار مشکل شود. بهترین روش آمارگیری از یوز در ایران را استفاده از دوربین تله‌ای عنوان می‌کند. دوربین‌های تله‌ای نوعی از دوربین‌های اتوماتیک هستند که با عبور حیوان از جلوی چشمی دوربین، فاصله‌ای ۱۵ متری را عکس می‌گیرند. در واقع این دوربین‌ها حضور حیوان را هم بواسطه تغییر شدت نور دریافتی در لحظه عبور درمی‌یابند و هم از روی درجه حرارت بدن حیوان. ابتدا گذرگاه‌های یوز را از روی ردپای حیوان مشخص کرده، سپس دوربین‌های تله‌ای را در آنجا کار گذاشته می‌شود. خالهای روی بدن یوز، مانند اثر انگشت انسان، منحصربه‌فرد است؛ بنابراین از روی عکس‌ها، تعداد یوزها را در آن فاصله، مشخص کرده و با انجام کارهای آماری جمعیت یوز آن ناحیه را تخمین می‌زنند.
کار آماری انجام شده بر اساس تعداد یوزهای ثبت شده در زیستگاههای استان یزد برآورد ۸ تا ۱۲ یوز در این ایستگاه‌ها را نشان می‌دهد و می‌توان با حدود اطمینان ۹۵٪ از حضور ۹ تا ۱۸ یوز در این منطقه سخن گفت. برآوردهای پیشین جمعیت ۳۳ تا ۴۸ پوزپلنگ را برای استان یزد تخمین می‌زد. جمعیت کل یوزپلنگ ایرانی نیز در برآوردهای قبلی در سال ۱۳۷۶، تعداد ۵۰ تا ۱۰۰، در سال ۱۳۸۳ جمعیت ۵۰ تا ۶۰، و در سال ۱۳۸۷ تعداد ۷۰ تا ۱۰۰ یوزپلنگ ایرانی تخمین زده شده بود.۱۴
پروژه برآورد جمعیت یوزپلنگ ایرانی در استان یزد از دی ماه ۱۳۹۰ تا فروردین ماه ۱۳۹۱ به همت پروژه حافظت از یوزپلنگ ایرانی، انجمن یوزپلنگ ایرانی، و انجمن پنترا انجام شده و طی آن جمعاً ۱۰۰ دستگاه دوربین تله‌ای در زیستگاههای بافق، دره انجیر، آریز و سیاه‌کوه در این استان کار گذاشته شد و برای رسیدن به نتایج نهایی باید کار در زیستگاههای میاندشت، عباس‌آباد، نایبندان، راور، خارتوران و پارک ملی کویر نیز انجام شده و مجموع نتایج گردآوری شود.۱۵
در تاریخ
یوزپلنگ آسیایی از دیرباز مورد توجه انسانها بوده است و از آنجا که به سادگی اهلی می‌شود، در شکار طعمه‌هایی چون غزال به انسانها کمک می‌کرده است. در میان آثار باستانی، مهری مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در میان‌رودان این جانور را در حالی که قلاده‌ای بر گردن دارد در کنار مربیش به تصویر می‌کشد. شاهان آشوری از یوزها برای شکار بهره می‌گرفتند. در سوریه و فلسطین، جنگجویان صلیبی از شکار آهو توسط یوز سخن به میان آورده‌اند. گزارش شده است که یکی از شاهان سده پانزدهم میلادی در ارمنستان گله‌ای از یوزها به شمار صد عدد از این جانوران داشت
زیستگاه
توله‌های یوز در سال ۱۸۹۷ در هند همراه با یک سگ
در حدود ۲۰۰۰ سال پیش یوزها در اکثر نقاط آسیا حضور داشتند اما الان منحصر به نواحی دور افتاده‌ای در بیابانهای ایران شده‌اند. یوزها در سرزمینهای باز و علفزارها، دشتهای کوچک، مناطق نیمه بیابانی و سایر مناطقی که می‌توان در آن شکار یافت زندگی می‌کنند. یوزپلنگها را در ایران می‌توان در مناطق کویری پیدا کرد که شامل قسمتهایی از استان‌های سمنان، یزد، خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، کرمان و تهران می‌شود. همچنین در خرداد ماه سال ۱۳۹۱ در منطقه حفاظت شده درونه شهرستان بردسکن یک قلاده یوزپلنگ آسیایی مشاهده و تصویربرداری شد.۳۴
زیستگاههای یوز در ایران به علت پیشروی بیابانها و تبدیل شدن بخشی از زمینهای زیستگاه به زمینهای کشاورزی و مسکونی شدن بخشی دیگر و همچنین از بین رفتن مراتع توسط دامهای اهلی و در نتیجه کاهش تعداد آهو و گوزن که از منابع غذایی یوزها هستند کاهش یافته‌است.
یوز ماده مانند یوز نر محدوده خاصی را تصرف نمی‌کند و این به آن علت است که ماده‌ها در میان زیستگاههای مختلف در حرکت می‌باشند و این اهمیت حفظ زیستگاهها را گوشزد می‌کند. در ایران یوزها پیشتر در کویرها بودند اما به خاطر اینکه در بیابان توسط شکارچیان بسیار راحت شکار می‌شدند به مناطق مرتفع تر و نیمه کوهستانی پناه بردند و اکنون بیشتر در این نواحی و درهای خشک میان کوهها دیده می‌شوند.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل متحد بعضی از این زیستگاهها را تحت نظارت قرار داده‌است. به این ترتیب دوربین‌های تله‌ای نصب شد که به حرکت این حیوانات حساسند و با مشاهده آنها عکس می‌اندازند.
نام
یوز کلمه‌ای‌ست زبان فارسی که از دیرباز در اشاره به این حیوان به‌کار می‌رفته‌است. یوز از بن مضارع یوزیدن به معنای جستن آمده‌است و به‌جهت شباهت ظاهری این حیوان با پلنگ امروزه بیشتر با نام یوزپلنگ شناخته می‌شود.
چیتا واژه‌ای‌ست هندی که از واژه سانسکریت چیتراکا به معنی «خال‌خالی» وارد انگلیسی شده و گاهی در فارسی نیز به‌کار می‌رود.
در زبانهای دیگر نامهای گوناگونی برای این حیوان به‌کار رفته‌است. در زبان عربی یوز را «فهد» می‌نامند درحالیکه در افغانستان به آن «تازی پرنگ» (فارسی دری) و «تازی پلنگ» (پشتو) گفته می‌شود. در پاکستان نیز در زبان براهوئی به آن «یوز» گفته می‌شود. در زبان سواحیلی نیز که در شرق آفریقا رایج است نام «دوما» را برای این جانور بکار می‌برند.۵
شکل ظاهری
یوزپلنگ سریعترین حیوان روی خشکی است و سرعتش می‌تواند به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت برسد اما تا چند صد متری بیشتر نمی‌تواند با این سرعت بدود. پوستی نخودی رنگ و با خالهای سیاه و گرد و کوچک دارد، و موهایش زبر و کوتاه‌است. این حیوان اندامی کشیده دارد و اندازه بدن یک یوز بالغ ۱۱۲ تا ۱۳۵ سانتیمتر با دمی به اندازه ۶۶ تا ۸۴ سانتیمتر است و وزنش می‌تواند از ۳۴ تا ۵۴ کیلوگرم باشد. کلاً نرها بزرگتر از ماده‌ها هستند. خطی به نام خط اشک از گوشه چشم این حیوان تا گوشه لبش امتداد یافته‌است که این خط در نوع ایرانی ضخیم‌تر از نوع آفریقایی است. همچنین جمجمه‌ای کشیده داشته که در شکارهایش کمکش می‌کند.
تغذیه
یوزها شکارچی تخصصی غزالها هستند. در ایران بیشتر شکارشان آهو و جبیر و قوچ و میش، بز و کل و حتی خیلی وقتها خرگوش و دیگران حیوانات از قبیل حتی روباهها و شغال را شکار می‌کنند کلاً هر حیوانی را در بیابان بیابند می‌توانند شکار کنند. دیده شده که یوز پلنگ بز و گوسفند را نیز شکار کرده‌است اما به ندرت پیش می‌آید که به حیوانات اهلی حمله کند و معروف نیست که به انسانها نیز حمله کرده باشد. یوز پلنگها در ایران به فلات مرکزی محدود شده‌اند. مهمترین علتی که باعث کاهش شکارهای اصلی این حیوان از قبیل قوچ و میش شده از بین رفتن چراگاهها به علت چرا بیش از اندازه حیوانات اهلی می‌باشد. همچنین از دیگر علل تهدید کننده جمعیت این حیوان در ایان استخراج معادن در زیستگاههای این جانور است.
روش شکار کردن یوزها به این صورت است که ابتدا با احتیاط به طعمه نزدیک می‌شوند و یک فاصله ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری را با آن حفظ می‌کنند٬و پشت ناهمواری‌های زمین ٬بوته‌ها یا دیگر پوششها خود را پنهان می‌کنند و ناگهان حمله می‌کنند. سرعت یوز در مسافت کوتاه بسیار قابل توجه‌است و از هر شکار یا حتی حیوان شکارچی سیعتر است. حتی یوز از یک سگ شکاری و یک کانگورو بسیار سریعتر است. اما این سرعت را نمی‌تواند در مسافت طولانی حفظ کند. یک سگ شکاری نمی‌تواند از یک گوزن هندی سبقت بگیرد اما ژنرال مک آلیستر دیده‌است که یک یوز یک گوزن نر سیاه را در حالی که از فاصله ۳۶۰ متری به سمتش دویده شکار کرده‌است.
یوز ایرانی یک گوزن را شکار کرده نقاشی از جیمز فوربس در هند ۱۸۱۲
اما در ایران چون یوزها طعمه‌هایشان بیشتر در مناطق نیمه کوهستانی زندگی می‌کنند دیگر به این صورت شکار نمی‌کنند بلکه در آبشخورها کمین کرده تا از غفلت طعمه استفاده کنند. در ایران به علاوه حیوانات بومی که شکار یوز می‌شوند دیده شده در شمال کشور حتی از گیاهان مانند انجیر وحشی نیز تغذیه کرده‌اند.
سیر تاریخ تکامل
شکارگاه اکبر شاه در هند ۱۶۰۲ گفته می‌شد وی در یک زمان ۱۰۰۰ یوز داشته که از آنها برای شکار استفاده می‌کرده
یوزپلنگ زمانی در عربستان و هند و تمام ایران و مرکز آسیا و افغانستان و پاکستان محدود بود و در ایران و شبه قاره هند که بسیار زیاد بود. یوزپلنگها تنها گربه سانانی هستند که می‌توانند اهلی شده و برای شکار آموزش بینند. گفته شده امپراتور مغول هندوستان ٬اکبر شاه، حدود ۱۰۰۰ قلاده یوزپلنگ در یک زمان داشته‌است. چیزی که در بسیاری از نقاشی‌ها و مینیاتورهای ایرانی و هندی نشان داده شده‌است، محدوده‌هایی برای نگهداری یوز پلنگ در تعداد زیاد است. نگهداری این حیوان بسیار پیچیده‌است: به طور مثال میزان باروری این حیوان در اسارت بسیار پایین است و نرخ مرگ و میر در میان توله‌های این حیوان به علل ژنتیکی بسیار زیاد است و همچنین این حقیقت که ماده در این حیوان انتخاب کننده جفت است و نمی‌توان دو یوز نر و ماده را در کنار هم گذاشت تا خودشان جفت شوند چون ممکن است با هم جفت گیری نکنند و ماده، نر را نپسندد؛ و این عوامل باعث شده میزان تولید مثل این حیوان در اسارت بسیار پایین باشد. دانشمندان به یک حقیقتی درباره یوزها پی برده‌اند و آن این است که بدن تمام یوزها از یک سیستم ایمنی کاملاً مشابه بهره می‌برد و در واقع یک بیماری کشنده می‌تواند همه یوزها را به طور مشابه از پای در آورد و هیچ یوزی ار آن جان سالم به در نبرد؛ و این مشابهت در زنهای ایمنی بدن به خاطر پیوند خوردن یوزها در ۱۲۰۰۰ سال پیش است که باعث شباهت ژنی آنها به همدیگر گردیده‌است. در واقع بوجود آمدن یک نمونه قوی در آینده غیرقابل پیش بینی است.
در گذشته، زیستگاه یوز پراکندگی وسیعی از شبه جزیره عربستان تا هندوستان و ترکمنستان داشته‌است. اما در قرن اخیر بر اساس اطلاعات موجود نسل یوز آسیایی جز در ایران در سایر کشورها منقرض شده‌است: عراق ۱۹۲۹، کویت ۱۹۴۲، هند ۱۹۴۷، قزاقستان ۱۹۷۰، پاکستان ۱۹۷۲، ترکمنستان ۱۹۷۳، عربستان ۱۹۷۳، عمان ۱۹۷۷.۶
در ابتدای قرن ۲۰ یوز در بسیاری از نواحی در آستانه انقراض قرار داشت و آخرین ادله عینی از یوز در هندوستان مربوط به سه عکس است که در سال ۱۹۴۷ گرفته شده‌است. در سال ۱۹۹۰ به نظر می‌رسد که یوز تنها در ایران باقی‌مانده باشد. در سال ۱۹۷۰ برآورد شده بود که ۲۰۰ یوزپلنگ در ایران وجود دارند. اما اخیراً زیست‌شناس ایرانی هرمز اسدی تخمین زده‌است که تعداد یوزها در ایران بین ۵۰ تا ۶۰ قلاده باشد و از این تعداد نیز بیشترشان در بیابانهای مرکزی ایران و بقیه در نواحی خشک بین مرز ایران و پاکستان هستند. در مناطقی که یوزها زندگی می‌کنند محلی‌ها گفته‌اند که بیش از ۱۵ سال است که آنها را ندیده‌اند.
نگهداری
بعد از انقلاب حفظ حیات وحش در ایران اهمیت خود را از دست داد و یوزپلنگها همراه غزالها شکار می‌شدند و در نتیجه تعدادشان به سرعت رو به افول نهاد؛ و در نتیجه اقدامات بعد از انقلاب در ایران اکنون این جانور در لیست جانوران در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌است. بعضی بررسی‌های آقای اسدی در سال ۱۹۹۷ نشان داده‌است اگر می‌خواهیم نسل یوز در ایران هم منقرض نشود باید یک اقدام عاجل در مورد افزایش جمعیت غزالها و حفظ زیستگاه آنها انجام دهیم.
دشمن طبیعی یوز، سگ گله و پلنگ است. برخلاف تصور اکثر مردم، یوزها حیوانات آرامی هستند و هرگز به دامهای اهلی حمله نمی‌کنند. ورود دام به زیستگاه یوز از تهدیدات اصلی زندگی یوزپلنگ است، علاوه بر اینکه سگ گله ممکن است به یوز حمله کند، چوپانان هم به محض رویارویی با این حیوان با تصویر احتمال حمله یوز به دام‌ها، حیوان را با تیر یا سنگ می‌زنند.
از سوی دیگر، با توجه به اینکه وجود آب در زیستگاه اصلی یوز که دشتهای باز و تپه ماهورهای واقع در مناطق استپی و بیابانی است، یک موهبت محسوب می‌شود، دام و بخصوص شتر وقتی سر آبشخور یا چشمه می‌آیند، آن را اشغال می‌کنند و دیگر نه یوز و نه طعمه‌هایش به آنجا نمی‌روند. در نتیجه طعمه‌های یوز مهاجرت می‌کنند یا می‌میرند و به دنبال آن زندگی یوز هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
گفتنی است که غذای اصلی این حیوان را آهو، جبیر، قوچ و میش، کل و بز و خرگوش تشکیل می‌دهد که امروزه به دلیل شکار بی‌رویه شکارچیان غیرمجاز مجهز به خودروها و موتورسیکلت‌های قدرتمند صحرایی، جمعیت آنها نیز به شدت در حال کاهش است.
تهدیدات
تعغیرات زمینی تأثیرگذارترین عامل در اکوسیستم یوزپلنگ می‌باشد. آزار اذیت از طرف انسان، کاهش زیستگاهها و پراکنده شدن زیستگاهها، گسترش بیابانها و شکار منابع غذایی یوزپلنگها مثل غزالها و مخصوصاً شکار حیوانات برای سرگرمی یا برای تجارت از علل کاهش نسل این حیوان بوده‌است. بر طبق گزارش سازمان محیط زیست کشور این کاهش مخصوصاً در بین سالهای ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱ بوده‌است.
اکنون یوزپلنگها در تعداد بسیار کم و در نواحی پراکنه زیست می‌کنند و این غلظت کم جمعیتی به خاطر کاهش جمعیت قوچ و آهو به علت از بین رفتن مراتع و همزمان با آن آزار و ادیت یوزها از سوی انسان می‌باشد.
از جمله دیگر عوامل تهدید کننده زیستگاه یوزپلنگها در ایران، احداث جاده از وسط منطقه حفاظت شده کوه بافق است که به رغم تلاش‌ها هنوز این پروژه متوقف نشده است.۷
زغال سنگ، مواد مخدر و یوز پلنگ: زغال سنگ، آهن و مس سه فلزی هستند که در سه استان در ایران و میان زیستگاههای یوز پلنگ یافت شده‌اند. تخمین زده می‌شود در دو منطقه زغال سنگ بافق و آهن نایبند بیشتر جمعیت یوزپلنگها بیرون از منطقه حفاظت شده باشند. خود استخراج معدن تهدیدی برای یوزها نیست. بلکه خطر اصلی به خاطر احداث جاده برای این معدن و رفت‌وآمد انسان در این جاده باعث نزدیکی بین انسان و یوز می‌شود و دسترسی انسانها را به یوز در مخصوصاً بیرون از مناطق حفاظت شده افزایش می‌دهد. در مرز ایران و افغانستان و پاکستان هنوز گذرگاههایی وجود دارد که تبهکاران مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر از آن طریق مواد مخدر را در مرکز و غرب ایران پخش می‌کنند٬آنها باید باید برای این کار از میان زیستگاههای یوز گذر کنند و یوزها مخصوصاً در بیون از مناطق حفاظت شده تلفات بسیاری می‌دهند. سه کشور ایران ٬افغانستان و پاکستان نمی‌توانند کاری اساسی ترتیب دهند. این اطلاعات بر طبق تحقیقات آقای اسدی در سال ۱۹۹۷ بوده‌است اما اکنون اطلاعات موثقی در دسترس نیست.
تلاش برای حفظ یوزپلنگ آسیایی
پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل و سازمان حفاظت ازمحیط زیست در سال ۲۰۰۱ شروع به کار کرد. برای کار مطالعاتی و حفاظتی، ۵ منطقه انتخاب شد که گمان می‌رفت ۸۰ درصد یوزهای ایران در آن مناطق پراکنده‌اند. پارک ملی توران، پارک ملی کویر در استان سمنان، منطقه حفاظت شده بافق و پناهگاه‌های حیات‌وحش دره انجیر و نایبندان در استان یزد.
به مردم محلی آموزش داده شده است با توجه به کمبود شکار برای یوزپلنگ اگر احیاناً یوزی به آغل گوسفندان آنها حمله کرد، آنها اجازه بدهند یوز شکارش را انجام دهد و هیچ مقاومتی نکنند، یوزپلنگ مثل گرگ نیست که همه گوسفندان آنها را خفه کند و از بین ببرد؛ یوز تنها یک بره یا گوسفند را شکار می‌کند.۸
بیمه
برای نخستین بار در جهاننیازمند منبع، محیط‌بانان و پرسنل زیستگاههای یوزپلنگ و خود یوزپلنگ آسیایی زیر پوشش بیمه تکمیلی برده شد که از اسفند ۱۳۹۲ بمدت پنج سال و بصورت رایگان انجام می‌شود. اگر یوز به هر دلیلی در منطقه تلف شود به میزان ۵۰ میلیون تومان برای هر قلاده یوز هزینه همان زیستگاه خواهد شد و در سال تا ۵ قلاده این موضوع اجرا خواهد شد. اگر یوز آسیبی به دام دامداران وارد کند نیز بیمه موظف خواهد بود زیان دامدار را بپردازد.۹
نصب گردنبند ردیاب برروی یوز
ژانویه سال ۲۰۰۷، پروژه رادیوتله متری و نصب گردنبندهای ردیاب روی یوزآسیایی برای نخستین بار به صورت عملی آغاز شد. طرف ایرانی این پروژه سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر برنامه توسعه سازمان ملل (یو ان دی پی) در ایران و پروژه حفاظت از یوز آسیایی و طرف خارجی آن هم انجمن حفاظت از حیات وحش آمریکا (دبلیو سی اس) است. گردنبند ردیاب (جی. پی. اس کولار) شامل یک فرستنده و گیرنده رادیویی و قطعه‌ای برای تنظیم زمان بازشدن قلاده است. هدف از نصب این ردیاب بدست آوردن اطلاعاتی در مورد زیستگاه، توقف گاه، مسیرهای رفت‌وآمد و مهاجرت یوز است. این گردنبندها، آنتن زمینی دیگری دارد که اگر از یک فاصله‌ای به گونه نزدیک تر شویم، بدون دسترسی مستقیم به گردنبند، اطلاعات توسط امواج (یو. اچ. اف) به دستگاهی زمینی منتقل می‌شود و از کل این اطلاعات، می‌توان به رفتارشناسی این حیوان پی برد. وزن این گردنبدها ۲۸۰ گرم است. محدودیت زمانی این گردنبند باتری آن است که جی پی اس آن تا دوسال می‌تواند فعال بماند. گردنبندها طوری تنظیم می‌شوند که بعد از گذشت ۱۸ ماه، خودبه‌خود باز می‌شوند و از روی سیگنال‌هایی که می‌فرستد، جای آنها شناسایی می‌شود. برای گرفتن یوز در محل گذر آنها، تله‌هایی گذشته می‌شود که مجهز به فرستنده سیگنال هستند. به محض اینکه حیوان در این تله‌ها می‌افتد، تیم به محل مورد نظر رفته و دامپزشک تیم اقدام به بیهوش کردن یوز می‌کند. نمونه برداری از خون و بافت حیوان، نصب گردنبند و جاگذاری میکروچیپی در پشت گردن یوز از اقدامات بعدی است. بعد از آن از دارویی برای به هوش آوردن حیوان استفاده می‌شود تا حیوان، بیهوش در طبیعت نماند و خطراتی تهدیدش نکند.
کتاب‌های درسی
با توجه به وجود زیستگاه یوزپلنگ ایرانی در مناطق حفاظت شده استان‌های یزد، سمنان، اصفهان، کرمان، خراسان‌های شمالی، جنوبی و رضوی در کتاب استان‌شناسی پایه دبیرستان این استان‌ها خصوصیات زیستگاهی، جانوری و نحوه زندگی یوز ایرانی تبیین شده است که از مهر ماه سال ۱۳۹۳ در این کتاب‌ها شاهد آن خواهیم بود. همچنین اصلاح و بازنگری کتاب‌های درسی علوم تجربی، مطالعات اجتماعی و جغرافیا از نقطه نظر محیط زیستی در دستور کار وزارت آموزش و پرورش ایران قرار گرفت.۱۰
حمایت تیم ملی فوتبال
Kit left arm iran14h.pngTeam coloursKit body iran15h.pngTeam coloursKit right arm iran14h.pngTeam coloursKit shorts iran14h.pngTeam coloursKit socks long iran1415h.pngTeam colours
نقش یوزپلنگ ایرانی بر لباس تیم ملی فوتبال ایران در جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵
پس از تأیید طرح یوزپلنگ بر روی لباس تیم ملی فوتبال ایران، این طرح بر روی لباس تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ برزیل و جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵ به عنوان نماد کشور ایران نقش بست.۱۱
این ایده برای نخستین بار از سوی آرش نورآقایی مطرح شد و توسط محمد درویش و سایر دوستداران یوزپلنگ ایرانی گسترش پیدا کرد.۱۲
جریمه شکار
در ۳ خرداد ۱۳۹۴ بهای شکار و صید یوزپلنگ آسیایی از ۲۰ میلیون تومان به ۱۰۰ میلیون تومان افزایش یافت.۱۳
آمار موجود از یوز آسیایی
با اینکه آمار یوز آسیایی را در ایران گاهی بین ۵۰ تا ۶۰ قلاده و در کل، کمتر از ۱۰۰ قلاده عنوان کرده‌اند، این اعداد را «حدس کارشناسی» می‌دانند. چرا که یوزپلنگ حیوانی به شدت مخفی کار و فراری از انسان است، به راحتی خود را در طبیعت استتار می‌کند و گستره زیستگاهش بسیار وسیع است. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا آمارگیری از این گونه کاری بسیار مشکل شود. بهترین روش آمارگیری از یوز در ایران را استفاده از دوربین تله‌ای عنوان می‌کند. دوربین‌های تله‌ای نوعی از دوربین‌های اتوماتیک هستند که با عبور حیوان از جلوی چشمی دوربین، فاصله‌ای ۱۵ متری را عکس می‌گیرند. در واقع این دوربین‌ها حضور حیوان را هم بواسطه تغییر شدت نور دریافتی در لحظه عبور درمی‌یابند و هم از روی درجه حرارت بدن حیوان. ابتدا گذرگاه‌های یوز را از روی ردپای حیوان مشخص کرده، سپس دوربین‌های تله‌ای را در آنجا کار گذاشته می‌شود. خالهای روی بدن یوز، مانند اثر انگشت انسان، منحصربه‌فرد است؛ بنابراین از روی عکس‌ها، تعداد یوزها را در آن فاصله، مشخص کرده و با انجام کارهای آماری جمعیت یوز آن ناحیه را تخمین می‌زنند.
کار آماری انجام شده بر اساس تعداد یوزهای ثبت شده در زیستگاههای استان یزد برآورد ۸ تا ۱۲ یوز در این ایستگاه‌ها را نشان می‌دهد و می‌توان با حدود اطمینان ۹۵٪ از حضور ۹ تا ۱۸ یوز در این منطقه سخن گفت. برآوردهای پیشین جمعیت ۳۳ تا ۴۸ پوزپلنگ را برای استان یزد تخمین می‌زد. جمعیت کل یوزپلنگ ایرانی نیز در برآوردهای قبلی در سال ۱۳۷۶، تعداد ۵۰ تا ۱۰۰، در سال ۱۳۸۳ جمعیت ۵۰ تا ۶۰، و در سال ۱۳۸۷ تعداد ۷۰ تا ۱۰۰ یوزپلنگ ایرانی تخمین زده شده بود.۱۴
پروژه برآورد جمعیت یوزپلنگ ایرانی در استان یزد از دی ماه ۱۳۹۰ تا فروردین ماه ۱۳۹۱ به همت پروژه حافظت از یوزپلنگ ایرانی، انجمن یوزپلنگ ایرانی، و انجمن پنترا انجام شده و طی آن جمعاً ۱۰۰ دستگاه دوربین تله‌ای در زیستگاههای بافق، دره انجیر، آریز و سیاه‌کوه در این استان کار گذاشته شد و برای رسیدن به نتایج نهایی باید کار در زیستگاههای میاندشت، عباس‌آباد، نایبندان، راور، خارتوران و پارک ملی کویر نیز انجام شده و مجموع نتایج گردآوری شود.۱۵
در تاریخ
یوزپلنگ آسیایی از دیرباز مورد توجه انسانها بوده است و از آنجا که به سادگی اهلی می‌شود، در شکار طعمه‌هایی چون غزال به انسانها کمک می‌کرده است. در میان آثار باستانی، مهری مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در میان‌رودان این جانور را در حالی که قلاده‌ای بر گردن دارد در کنار مربیش به تصویر می‌کشد. شاهان آشوری از یوزها برای شکار بهره می‌گرفتند. در سوریه و فلسطین، جنگجویان صلیبی از شکار آهو توسط یوز سخن به میان آورده‌اند. گزارش شده است که یکی از شاهان سده پانزدهم میلادی در ارمنستان گله‌ای از یوزها به شمار صد عدد از این جانوران داشت